Merhaba,
Daha önce HSP (Yüksek Duyarlı İnsan) hakkında bir makale yayımlamıştım ancak bu kez Türkçe olarak yayımlamanın faydalı olabileceğini düşünerek bir kez daha bilgilendirmek isterim. Ne yazık ki Türkçe referans kaynakları ve araştırmaları olmadığından, referans bölümü yine İngilizce kaynaklardan oluşmak zorunda. Aslına bakarsanız oldukça yeni bulgu ve tespitler olması bakımından psikolog ve psikiyatr'ların bu konu hakkında eğitimleri ve bilgileri mevcut değil. Gülünç bir durum ama hasta olduğunuzu bile sanabilirler. Bu nedenle eğer kendinizin HSP olup olmadığını öğrenmek istiyorsanız, ya bu konuda ayrıca özel eğitim almış bir psikiyatr'dan öğrenmek durumundasınız ya da kendiniz keşfetmekten başka bir yolunuz yok gibi duruyor.
Yüksek duyarlı insan dilimize duyarlı ya da hassas kişiler olarak çevrilebilir. Fakat yine de HSP'yi tam olarak ifade etmiyor. Çünkü böyle ifade edildiğinde kırılgan, dayanıksız, zayıf bireyler olarak algılanıyor. Oysa aksine, durum öyle değildir. Daha iyi tarif eden bir kelime buluncaya dek duyarlı birey olarak ifade etmeye devam edelim. Yapılan araştırmalar ve fMRI beyin tarama testlerinin ortaya koyduğu durum şudur. Duyarlı bireyler, diğer insanlara göre dış etkileri çok daha yüksek oranda toplayıp, analiz etme yeteneğine sahiptirler. Normal bir insan beyninin toplayıp analiz edebileceği verinin, insula aktivitesi olarak 2-3 katını çok daha kısa bir zamanda toplayıp, analiz edebilme yeteneğine sahiptirler. Bu da bu insanları, çok zeki, çok duyarlı kişiler haline getirirken bu süreç bulununan evrim aşamasında oldukça yorucu olduğundan daha hızlı yorulurlar. Bu nedenle kendine ait dinlenme zamanına ve mutlaka sekiz saatlik uykuya ihtiyaçları vardır. Empati ve empatiye tepkileri diğer tüm insanlardan yüksektir. Normal bir bireyin farkında olmadığı duyguları hissederler. Bunun nasıl olabildiği konusunda araştırmalar sürmektedir ancak gerçeğin bu olduğu yine yapılan testler ile ortaya konmuştur. Normal bir birey için halüsinasyon olabilecek ses ve duygular HSP yüksek duyarlı bir birey için gerçek veridir. Bu nedenle psikoloğa gidecek olursanız büyük ihtimalle halüsinasyon teşhisi koyacaktır. Bu duruma örnek verecek olursak, bulunulan ortam içinde olumlu ya da olumsuz hisseden diğer insanların düşünce ve duygularını hissedebilir, anlayabilirler. Eğer tanıdıkları bir birey ise, mesafeden bağımsız duygu ve düşüncelerini hissedip, anlayabilirler. Öte yandan bu durumun ne kadar yorucu olduğunu tahmin etmeye çalışın. Size ait olmayan duygu ve düşünceleri, kimi zaman onlarcasını duyup, anlayıp, hissedebiliryorsanız; empatik olarak tepkisiz kalamayacağınız gibi inanılmaz derecede yorucu bir beyin aktivitesi yaşıyorsunuz demektir. Normal bir insan beyni, vücudun toplam tükettiği enerjinin, %75'ini (10 watt'e eşdeğer) tüketir. HSP, duyarlı birinde bu tüketim %90 seviyesinde olabilmektedir. Normal bir insan için hipoglisemi nedenidir. Duyarlı birey için yalnızca sık acıkma ve açlığa daha az tahammül olarak görülür. Dilediğiniz kadar kan testi yaptırabilirsiniz. Hipoglisemi'ye dair bir bulgu çıkmayacaktır. İlginç ama farkında olmadan yiyecek ve içecek seçim ve beslenme düzeniniz ile kendinizi tedavi ediyor olduğunuz tespit edilecektir. Fakat durumu ifade etmek için, yüzdesel ifadeler yetersiz kalıyor; çünkü yüksek enerji tüketimi yanında beyniniz çok yüksek işlem kapasitesi ile çalışmaktadır. HSP duyarlı bir birey ile Normal bir bireyi birbirinden ayıran temel özellikler genetik biyolojik kaynaklara dayanmaktadır. Biraz teknik bir detay olmakla birlikte short short allele (serotonin taşıyıcılarının 5-HTT kısa kısa bağlanmaları) ile bahsettiğim beyin aktivitesi yani duyarlılık oluşmaktadır. Tam tersi short-long bağlantı kombinasyonlarının stres ve depresyon olarak sonuçlandığı tespit edilmiştir.
Toplumun %15-20'i kadarını kaplayan bir nüfusa sahiptirler. Ancak duyarlı insanların da farklı seviyeleri mevcuttur. Duyarlılık oranı arttıkça toplumdan ve dış etkilerden uzaklaşma eğilimi gösterirler ki bu davranış zorunludur. Yüksek beyinsel aktivite nedeniyle aşırı yoruldukları için daha fazla dinlenmeye gereksinim duyarlar.
Davranışsal özelliklerine baktığımızda ise, %70'inin yalnız yaşamayı tercih ettiklerini görürüz. %30'u sosyalleşmektedir. Normal insanlarla olan iletişimlerinde kolayca sıkılabilirler. HSP duyarlı bireyler daha derin, anlamlı, çözüm veya analiz odaklı konulara meğil gösterirler. Boş, yüzeysel ve klişe konuşmaların yapıldığı ortam ve iletişimde bulunmayı tercih etmezler ki sürekli aynı yüzeysel konu ve eleştirilerin yapıldığı sosyal platformlardan da hoşlanmazlar. Eğer duyarlı biriyle konuşuyorsanız, konuşmalarınızın anlamlı olması yeterli değildir; sizin düşünce ve duygularınızı anlayıp, hissedebildiklerini unutmayın; alışılmış toplumsal tipleme ve rollerden kaçınmanızı ve aksine olabildiğince derinlemesine içten olmanızı öneririm.
HSP duyarlı bir birey olup olmadığınızı anlamanız, yaşamsal aktiviteleriniz için oldukça önemlidir. Çünkü çoğu duyarlı birey, diğerleri tarafından ya aptal olarak nitelenmekte ve buna kendileri de inanmaktadır ya da duyarlı birey olduğunu bilmeden sosyalleşmekte ve bunun sonucu uyumsuzluğun kendi üzerilerindeki gerilimini açıklayamamaktadırlar. Eğer HSP duyarlı bir birey iseniz; ortalama insan zekasının çok üzerindesiniz. Empati gücünüz çok yüksek. Eğitimli değilseniz, dışarıdan gelen tüm verileri analiz etme ve anlama eğilimi gösterdiğiniz için hızlı yorulursunuz ve kimi zaman anlık çok artan veri nedeniyle söyleyeceklerinizi dahi unutabilirsiniz. Burada ne yapıyorum, nereye gidiyordum ya da ne diyecektim durumu hsp grubu bireyler içinde yaygın bir durumdur. Gözleriniz kolayca dolabilecek derecede duygusalsınızdır. Bir işi mutlaka en doğru ve en iyi şekilde yaparsınız. Sizin için çözümleyemeyeceğiniz bir sorun yoktur. Öğrenme hızınız, normal bir bireyin en az 2-3 katıdır. Bazı durumlarda çok daha yukarı çıkabilir. Normal bir bireyin 4-5 yılda öğrenebileceği bir eğitimi 4-5 ayda tamamlayabilirsiniz ya da yeni bir dili öğrenebilirsiniz.
Duyarlı bir birey iseniz, sağlıklı yaşamanızın en temel noktası kendinizi öğrenmenizdir. Son söz olarak şunu ifade etmek isterim; her duyarlı, yardım sever ve duygusal insan hsp değildir.
Sevgiler.
Ref.
The Highly Sensitive Person
http://www.hsperson.com/pages/2Aug11.htm
Individual Differences in the Experience of Pain
Brain and Behavior - The highly sensitive brain: an fMRI study of sensory
processing sensitivity and response to others’ emotions
No comments:
Post a Comment