Max Weber'e göre bürokrasi, işbölümü, otorite hiyerarşisi, yazılı kurallar, yazışmaların ve faaliyetlerin dosyalanması, gayri şahsilik, disipline olmuş bir yapı ve resmî pozisyonlardan oluşan bir örgüt biçimidir. Bu anlamda bürokrasi, rasyonel bir örgüt biçimidir; teknik olarak diğer örgüt biçimlerinden üstündür.
Weber ideal tip bir bürokrasinin altı özelliğini tanımlar.
Sabit resmi görevler. İdari görevler, belirli sorumlulukları ve görevleri olan sabit ofislere ayrılır.
Yetki hiyerarşisi.
Kurallar sistemi.
Teknik uzmanlık.
Kariyer Servisi.
Yazılı belgeler.
Belçika'da 2010 ve 2011 yıllarında 541 gün ve 2018 yılından 2019 yılına kadar 605 gün hükümet kurulamadı. Dünya basını bu duruma siyasi kriz adını verdi. Fakat oturmuş bürokrasi ve hukuk sistemi nedeniyle Belçika'da hiçbir ciddi sorun yaşanmadı. Hayat, ticaret, hukuk ve tüm diğer işler devam etti. Aksayan önemli bir şey olmadı.
Bu duruma siyaset biliminde, Max Weber bürokrasisinin kendini kanıtlaması olarak bakıldı.
Ardından bazı siyaset bilimciler siyasi partilerin ve hükümetlerin gereksiz olduğunu ifade etmeye başladılar. Bu bakış açısı siyasi bilimler açısından henüz yenidir ve genel kabul görmemiştir fakat ilginçtir. Bir bakıma öne sürdüğüm bilimsel yönetim modelinde ifade ettiğim siyasetsiz ve hükümetsiz yönetim modeline yakın bir bakıştır ancak temel farklılıkları vardır.
Weber bürokrasisi ne kadar rafine edilirse edilsin bilimsel disipline ulaşamaz. Rüşvet ve lobi baskılarına dayanamaz. Lobicilik, bürokratik yapıda bir çatlak oluşturabilirse, oradan sistemi zehirleyebilir. Benim öne sürdüğüm modelde, bir ülkedeki tüm üniversiteler matrix bir ağ yapılanması içinde ülkeyi yönetirler. Sahadan sürekli veri toplanır, modellenir ve sorunlar, sorun halini almadan çözülür. İlgili disiplinler yani bölümler kendi konularına odaklanırlar. Hukuk bölümü, iktisat bölümü, coğrafya, fizik, tıp, eczacılık, kamu maliyesi vs. Kompleks konularda multidisipliner modeller oluşturulur. Yani birden fazla bölüm bir arada karmaşık sorunları analiz edip, çözüm ve modeller üretir.
Bilimsel Yönetim Modeli.
Öncelikle şu önemli detayı temel prensip olarak kabul etmek gerekir. Önemli sorunların tamamı tekniktir ve bilimsel yeterliliğe sahip olmadan bu sorunların çözülmesi mümkün değildir.
Bu nedenle politikacıların genel davranış modeli, önemli sorunların kurdukları siyasi sistemi değiştirmemesi için iki yöntem izlerler. Ya sorunların toplum gündemindeki yerini azaltıcı yeni hayali sorunlar üretirler ki bu sorunlar genelde güvenlik endişeleri yaratacak düşmanlardır ya da sorunlara kozmetik açıdan yaklaşıp, geçiştirici ve öteleyici hareket ederler. Bu davranış modeli ise gerçek sorunların daha karmaşık ve içinden çıkılmaz olmasına neden olur. Siyasetin temel amacı değerlerin dağıtılmasını sağlamaktır. Vergiler toplanır ve bu vergiler ilgili alanlara dağıtılır. Neoliberal yaklaşımda ise varlıklıların (sanayici ve yatırımcıların) daha az vergi vermesi ve toplumun geri kalanından vergi toplanması esastır. Buradaki amaç ise sanayici ve yatırımcıların daha fazla yatırım yapmaları ve iş olanakları yaratmalarıdır. Ancak aynı zamanda bu yaklaşım, daha fazla sosyal sınıf ayrılığı ve gelir adaletsizliği olarak sonuçlanır.
Burada siyasi sistemlerin ve devlet yönetim modellerinin başarısızlıklarını sıralamayı amaç edinmiş değilim. Bu konuda çok sayıda yayın vardır. Toplumun yararını ve sorunları çözücü olarak uygulanan tek bir siyasi sistem mevcut değildir. Eğer böyle bir siyasi sistem geliştirilmiş ve uygulanıyor olsaydı; günümüz dünyasının derin ve içinden çıkılmaz duruma getirilmiş sorunlarının var olmamış olması gerekirdi.
Bilimsel Yönetim Modeli Yapısı (Scientific Governance Model Structure)
Bir ülkede kurulmuş çok sayıda üniversite vardır. Üniversitelerin tek amacı öğrenci yetiştirmek değildir. Aksine bilimsel çalışmaların yapıldığı ve bilimsel gelişmenin sağlandığı alanlardır. Bilimin yöntemi ise hipotez, gözlem, test, teori ve kanıtlar ile varolanı açıklamak ve sorunlara çözüm modelleri üretmektir.
Bir üniversitede çok sayıda bölüm vardır. Her bölüm bir bilimsel disiplini takip eder ve üretir. Bu disiplinlerin ortaklaşa çalışmalarına ise multidisipliner yaklaşım denilir.
Bir ülkedeki üniversiteler matrix ağ yapısı içinde organize edilecek olursa, çok daha güçlü disipliner bakışlar elde edilir. Örneğin tüm üniversitelerin fizik bölümleri birlikte çalışacak ve sorunlara birlikte çözüm arayacak şekilde organize edilirse; aynı konuda uzmanlaşmış çok sayıda akademisyenin birlikte bir sorunu çözme hızı ve yetenekleri artacaktır. Bu organizasyonda tek bir karar alıcı, tek bir yönetici, tek bir fikir üretici yoktur. Ancak hepsi birlikte çalışarak ortak olarak kullanabilecekleri modelleri üretirler. Bu modellere veriler yüklendiğinde her bir üniversitenin fizik bölümünde aynı sonuçlara ulaşıldığı görülecektir. Bu durumda, üzerinde çalışılan soruna dair net bir çözüm üretildiği anlaşılır. Ancak bazı üniversitelerdeki modellerde farklı sonuçlar elde edildiği tespit edilecek olursa, farklı veriler ve modelin yapısı tekrar gözden geçirilir. Ortak ve çözüme en doğru yaklaşım üretilmeye çalışılır.
Ülkedeki tüm üniversitelerin tüm bölümlerinin aynı prensipte organize edilmesi ve çalışması toplumun ve doğanın tüm sorun ve ihtiyaçlarına optimal seviyede yanıt üretebilecek organizasyona ulaştırılmış olacaktır.
Bu sisteme bilimsel yönetim modeli (BYM) adını veriyorum. BYM'ine dışarıdan ve içeriden gelebilecek tüm etki ve baskılar, sistemin dağıtık olması nedeniyle BYM'nin çalışmasını engelleyebilecek düzeye ulaşamayacağı öngörülebilir. Bu etkiler yukarıda ifade ettiğim rüşvet, lobi baskıları, kişisel hırslar, kişisel açgözlülük vb etkilerdir.
BYM'nin sürekli olarak kendi modellerini geliştirici özelliğe sahip olacağı açıktır. Siyaset, din, baskılar ve kişisel açgözlülüklerden arındırılmış dağıtık bir modelin sunduğu güvenli çalışma alanı, bilimsel gelişmenin anahtarı niteliğindedir.
BYM'nin çalışması esnasında sürekli ve düzenli verilere ihtiyaç vardır. Öğrencilerin bu konuda organize edilmeleri hem kendi alanlarında aktif deneyimlere sahip olmalarını hem de her alandan sürekli veri akışının sağlanmasını sağlayacaktır. Veri akışı için Sivil Toplum Kuruluşlarının (STK) kullanılması düşünülmelidir. Bu sayede hem görüş içeren hem de teknik veriler birlikte toplanmış olacaktır.
BYM'inde demokrasi seçim anlamında yoktur. Çünkü siyasi partiler, siyasi yönetim ve hükümetler mevcut değildir. Demokratik yapısını sahadan sürekli olarak veri ve görüşlerin aktarılması sağlar. Sistem ideal olarak bilimsel modelleme ile sorunların tam bir sorun halini almadan çözmesini amaçlar. Ancak tahmin edilemeyecek aksamaların olması durumunda hukuk bölümleri, kamu idaresi, kamu maliyesi vb bölümlerin aksayan bölümleri çözebileceği düşünülmelidir. Bu nedenle hiçbir üniversitedeki hiçbir bölüm mensubunun dokunulmazlığı yoktur.
Vergilerin toplanması, ticari faaliyetlerin düzenlenmesi, yatırımların yapılması, sağlık hizmetlerinin planlanması ve uygulanması, coğrafi sorunların analiz edilmesi ve çözülmesi, ülkedeki enerji ihtiyacının planlanması ve gerekli yatırımların yapılması, yatırımların ve ticaretin ekosistemler üzerindeki etkileri, hastalık üzerindeki fonksiyonları ve bunun gibi her alanda sürekli çalışan ve gelişen bir yönetim modeli yapısına sahip olacaktır. İş gücü açısından, hali hazırda var olan eğitimli bilim insanlarının, akademisyenlerin ve öğrenimlerine devam eden öğrencilerin BYM'nin çalışmasına katılmaları ayrıca bir devlet fonksiyonu kurulmasını gereksiz kılar. Yalnızca yurtiçi ve yurtdışı temsil etme görevi verilmesi için kendi içlerinde seçim yapabilirler. Ancak bu görev bir yıllığına verilen ve yalnızca temsil etme görevidir. Herhangi bir karar alma ve uygulama, imza yetkisine sahip değillerdir. BYM'nin kendisi karar alır ve uygular.
İç ve dış güvenlik ihtiyacı için polis ve ordu mevcuttur. Ancak yurtiçinde silah bulundurma yetkisi yalnızca polis özel kuvvetlerinde ve orduda bulunmalıdır. Polis ve bekçiler ateşli silah taşıyamazlar. Cop ve elektrik şok cihazı bulundurabilirler. (Buradaki amaç, silahsız, huzurlu bir toplum yapısı oluşturmaktır. Toplumun kendisi saygındır ve güvenilirdir. Dürüstlük bulaşıcıdır ve topluma yapısını zaman içinde şekillendirir.) Yurtiçinde silah satışı olmamalıdır. Daha önce satılmış tüm silahlar toplanmalıdır.
#1 Seçime gerek olmayan bir modeldir. Halk seçimle birilerini seçmez. Siyaset yapılmaz. Halk, bir şeye ikna edilmeye çalışılmaz. Ancak şeffaf olarak tüm çalışmalar, kararlar, harcamalar vs. yayınlanır.
#2 Arka planda çalışan akıcı ve sessiz bir modeldir. Sorunları çözer, ihtiyaçları sınıfsal yapıdan bağımsız olarak dengeli karşılar. Böylece toplum, kendi yaşamına mümkün olan en az sorunla devam eder. En az sorun, mutlak ve gerçek anlamda en az sorundur. Amaç, elbette sıfır sorundur. Ancak bu, bilimsel olarak mümkün değildir.
#3 Dominant bir kişinin veya bir grubun ön planda olmaması ya da çıkar ilişkilerinin yönetime karışmaması için tek imza ile yürümez. Network ile bağlı üniversitelerdeki ilgili bilim kurullarının ortak kararıyla çalışır.
#4 Devlet arası ilişkilerdeki temsil ve karar alma yetkisi söz konusu değildir. Yalnızca BYM kararlarının temsilci sözcüler vasıtasıyla iletilmesi veya toplanıp, aktarılması ile çalışır.
#5 Devletler daha çok bilimsel modele geçtikçe, devletler arası gerilimler doğal olarak sonlanır. Askeri harcamaların yerini sorunların çözümüne veya gelişime harcanan bütçeler alır.
#6 Sürekli veri toplanması hiçbir şekilde sonlandırılmaz. Su, yol, park, ücret, fiyat seviyeleri, hukuksal ihtiyaçlar, iklim verileri.... her bölümün kendisine ait olan veriler sürekli ve düzenli olarak toplanır ve ortak veri tabanında depolanır. Bu veriler ışığında çözüm modelleri oluşturulur ve hayata geçirilir.
#7 Bir problemin birçok çözüm yolu olabilir. Ancak bir çözüm yolunun, başka sorunlara yol açmadığı çözüm sayısı çok sınırlıdır. En verimli olanı tercih edilecektir.
#8 Toplumun bilgi seviyesinin arttırması amaçlanır. Böylece bilimsel dilin hem daha iyi anlaşılması ve yaygınlaştırılması sağlanırken; bilimsel düşünmeye toplum alıştırılmış olur. Örneğin tarımsal sulamanın neden ve nasıl yapılacağının anlatılması; dayatılmasından ziyade daha değerlidir.
#9 Bilimsel Yönetim Modeli, kesin ve kati biçimde bilimsel modelleri kullanır. Test edilmeyen ve kanıtlanmayan veriler, bilimsel kanun değildir.
#10 Birçok veri ve projenin multidisipliner olarak çalışması gerekir. Networkün önemi burada daha belirgin olarak ortaya çıkar.
#11 Kurullarda çalışanların KPI ölçümlemesi gereklidir.
#12 Polis, Hastaneler, Merkez Bankası gibi gerekli tüm devlet kurumları, modellerin ihtiyacı göstermesi halinde BYM tarafından kararlaştırıp, oluşturulur.
#13 Belediyecilik sistemi yoktur ancak BYM, şehir hizmetleri ve planlama bölümleri tarafından tüm şehirlerin ihtiyaçları yönetilir.
#14 AYM, BYM Hukuk bölümlerinin bir uzantısı olarak görev yapar. Sayıştay ise Kamu İdaresi ve Denetleme bölümlerinin bir uzantısı olarak raporlama görevini sürdürür.
#15 BYM sisteminin işleyişini sağlamak için yüksek işlem gücüne sahip veri işleme merkezlerine ihtiyaç olacaktır. Bu bilgi işlem ağına tüm üniversiteler ilgili bölümlerine bağlanarak modelleme tekniklerini kullanırlar. Toplam veri içeriği olarak, sahadan toplanan veriler, öğrencilerin saha analizleri, STK verileri ve talepleri ve aynı zamanda vatandaşların e-devlet modeli içerisinden oluşturacakları talepler ve sorun tespitleri yer alır. Sahadan toplanan veriler, kurumların verileri ve planlar dahilinde sürekli olarak analizcilerin sahadan topladıkları verileri kapsar. Örneğin şehir verileri, atık verileri, toprak ve deniz verileri, yerleşim verileri, iklim verileri, tarımsal veriler, yol verileri, atmosfer verileri, ticari veriler, hukuksal veriler, enerji kullanım verileri, enerji kaynak verileri, yer altı araştırma verileri, deniz tabanı araştırma verileri vs.dir. Verilerin model oluşturmada kullanılması hem üniversite bölüm bazında hem de BYM ortak modelleme sisteminde kullanılır. Böylece üniversite bazında veri analizleri sonucunda oluşturulan modellemenin BYM bünyesinde yer alıp almayacağına üniversitelerin ortak bilimsel kararı ile verilir. Buradaki amaç, hangi modelin en verimli sonuçlar üretebildiğinin bilimsel yöntemlerle tespiti içindir. Kimi modeller %60 doğruluk oranıyla çalışabilir. Ancak BYM bünyesine girecek modelin Sigma 6 bazında %99 oranına ulaşması beklenir.
#16 Modellerde insan yaşamı ve doğal yaşam arasındaki optimal denge aranmalıdır.
No comments:
Post a Comment